Dịch thuật văn học có phải là một thử thách lớn?
Dịch thuật văn học có vai trò rất quan trọng vì nó ảnh hưởng đến cảm xúc của người đọc đối với một tác phẩm văn học. Đây không phải là một công việc dễ dàng. Dịch thuật văn học là công việc liên quan đến dịch tác phẩm văn học như thơ ca và văn xuôi sang các ngôn ngữ khác. Thông qua dịch thuật văn học, người đọc có thể thu nạp thêm những kiến thức về thế giới, lịch sử, triết học, chính trị, vv.
Cuốn sách Những cuộc phiêu lưu của Pinocchio được viết bởi tác giả người Ý Carlo Collodi đã được dịch ra 260 thứ tiếng. Nó đã trở thành cuốn sách được dịch ra nhiều ngôn ngữ thứ hai trên thế giới chỉ sau Kinh thánh.
Hãy cùng đi tìm hiểu những khó khăn người dịch gặp phải trong khi dịch thuật văn học.
Những thách thức khi dịch tác phẩm văn học
Dịch thuật văn học có sự khác biệt đáng kể so với các loại hình dịch thuật khác. Chỉ xét riêng về số lượng các văn bản cần dịch thì công việc dịch thuật này đã rất khác biệt. Dịch thuật văn học yêu cầu người dịch phải xử lý một tác phẩm có hàng trăm nghìn từ. Đây vốn là một nhiệm vụ không hề dễ dàng. Ngoài ra người dịch còn cần nỗ lực đem tới những bản dịch tương ứng bằng một ngôn ngữ khác mà không làm mất đi tinh thần của văn bản nguồn.
Một trong những thách thức lớn nhất của dịch giả là phải cân bằng giữa nội dung của tác phẩm gốc và tạo ra một tác phẩm riêng biệt nhưng vẫn gợi lên cảm xúc tương tự như khi đọc tác phẩm gốc. Nếu được hỏi, bất kỳ dịch giả văn học nào cũng sẽ nói rằng chỉ một từ chưa được dịch trôi chảy cũng có thể khiến họ phải trăn trở.
Vì tác giả đã chọn một từ ngữ cụ thể trong một hoàn cảnh nhất định nên dịch giả cần đảm bảo từ ngữ đó được truyền tải một cách chính xác sang ngôn ngữ đích. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu người dịch chỉ dịch nguyên văn hay gặp phải nhiều bản dịch với ý nghĩa khác nhau?
Lỗi thường gặp trong khi dịch tác phẩm văn học
Nhắc đến dịch văn học, một trong những yếu tố quan trọng nhất đối với dịch giả là phải nắm bắt được mạch cảm xúc cũng như ý nghĩa của tác phẩm. Đây cũng có thể là thách thức lớn đối với người dịch khi phải dịch một cách chính xác mà không làm mất đi cái hồn của cuốn sách.
Dưới đây là 7 sai lầm mà các dịch giả văn học thường mắc phải và cách phòng tránh:
- Dịch nguyên văn
Dịch từng từ riêng biệt mà không chú ý tới mối liên hệ giữa các từ với nhau sẽ làm thay đổi ý nghĩa của văn bản gốc.
- Phóng đại ý nghĩa của từ
Một bản dịch hiệu quả là bản dịch không cường điệu ý nghĩa của câu từ.
- Phụ thuộc quá nhiều vào các phần mềm dịch thuật
Không phải lúc nào phần mềm dịch thuật cũng có thể xác định ngữ cảnh hoặc văn phong hay là các trạng thái cảm xúc có trong tác phẩm khi dịch văn học.
- Hiểu sai ngữ cảnh của tác phẩm
Hiểu sai ngữ cảnh và từ vựng được sử dụng sẽ khiến người dịch hiểu từ đó theo cách khác, điều này có thể làm thay đổi ý nghĩa ban đầu của từ.
- Xác định sai văn phong dịch thuật
Đôi khi rất khó để người dịch truyền đạt chính xác văn phong được sử dụng trong văn bản nguồn vì nó có thể thay đổi liên tục.
- Không chú ý đến sự khác biệt về văn hoá
Việc dịch tác phẩm văn học mà không xem xét tới sự khác biệt về văn hóa có thể gây ra những tình huống nhạy cảm hoặc thậm chí gây khó chịu cho độc giả.
- Quá chủ quan
Dù đang ở trình độ nào, ngay cả những dịch giả giỏi nhất vẫn có thể phạm phải sai lầm. Dịch thuật mà không hiệu đính là một sai lầm nghiêm trọng do lỗi chủ quan của người dịch.
Thực trạng của ngành dịch văn học
Hơn một thập kỷ trước, theo ước tính tại Mỹ chỉ có 3% sách xuất bản là sách dịch. Tuy nhiên, ngành công nghiệp này đã và đang tăng trưởng ổn định. Tiếng Nhật, tiếng Thụy Điển, tiếng Ả Rập, tiếng Na Uy và tiếng Hà Lan đã lọt vào danh sách mười ngôn ngữ được dịch hàng đầu. Tuy nhiên các tác phẩm có ngôn ngữ Đông Âu vẫn có số lượng bản dịch khiêm tốn hơn. Qua đó ta thấy vẫn có nhu cầu rất lớn cho việc dịch thuật sang các ngôn ngữ này.
Tuy nhiên, có vẻ như tình hình đang dần thay đổi. Năm 2016, Giải thưởng văn học quốc tế Booker đã được trao cho cả tác giả và dịch giả của cuốn tiểu thuyết The Vegetarian. Qua đó ta thấy được dịch thuật văn học đang ngày càng có vai trò quan trọng hơn. Ngoài ra, thị trường dịch tiểu thuyết tiếng Anh cũng đang cho thấy sự sôi động khi có hàng trăm triệu cuốn sách dịch được xuất bản trên toàn thế giới.
Một dấu hiệu khác cho thấy nền dịch thuật văn học đang khởi sắc là việc Amazon muốn gia nhập thị trường dịch thuật văn học. AmazonCrossing, bộ phận xuất bản bản dịch của Amazon đã chiếm khoảng 10% tổng số bản dịch năm ngoái của công ty này. Ngày nay, bộ phận này chính là nơi xuất bản sách dịch tiểu thuyết năng suất nhất tại Hoa Kỳ. Các tác phẩm được xuất bản trong năm 2016 của AmazonCrossing bao gồm 15 ngôn ngữ, trong đó có tiếng Do Thái, tiếng Indonesia, tiếng Phần Lan, tiếng Trung và tiếng Nga.
Tương lai của ngành dịch thuật văn học sẽ đi về đâu?
Lĩnh vực dịch thuật văn học đang phát triển là một tín hiệu khởi sắc, cho thấy tiềm năng của nó trong tương lai. Trong xã hội hiện đại ngày nay, dịch thuật văn học ngày càng có vai trò to lớn hơn. Premiumtrans đã và đang sở hữu lợi thế để nỗ lực trở thành “ông lớn” trong thị trường dịch thuật thông qua việc thúc đẩy chia sẻ các tác phẩm văn học giữa các quốc gia. Với thực trạng đầy rẫy những bất bình đẳng về kinh tế, tôn giáo, văn hóa, cũng như chính trị trên thế giới, những gì có thể đưa chúng ta xích lại gần nhau hơn chắc chắn là điều đáng được tôn vinh.
Tìm hiểu những kiến thức liên quan tới Biên Phiên Dịch thông qua những chủ đề nóng hổi cùng công ty dịch thuật và bản địa hoá Premiumtrans tại http://premiumtrans.vn/blog/!
