Các vấn đề về giới tính ảnh hưởng đến việc dịch ngôn ngữ như thế nào?

Khi học dịch ngôn ngữ, bạn đã bao giờ phát hiện ra rằng có những định kiến mà bạn cho là gắn với nữ giới giờ lại gắn liền với nam giới trong một nền văn hóa khác chưa? Bạn có biết một số ngôn ngữ không có yếu tố phân biệt giới tính như là tiếng Trung Quốc hoặc tiếng Thổ Nhĩ Kỳ hay chưa?

Khoảng 1/4 thứ tiếng trên thế giới chứa yếu tố phân loại giới tính. Ví dụ: hầu hết các ngôn ngữ Ấn-Âu đều đề cập tới việc phân loại ba giới tính (nam, nữ và trung tính).

Anh là một trong những nước hiếm hoi nằm trong ngữ hệ này ít có ngôn ngữ phân biệt giới tính. Ví dụ như việc dùng ngôi “you” (bạn) để đề cập đến người khác.

Ngược lại, tiếng Nga là thứ tiếng có các yếu tố phân loại giới tính rõ rệt. Nó xuất hiện trong hầu hết các từ vựng và một số dạng động từ nhất định.

Với hiện trạng này, những thách thức mà dịch giả cần phải đối mặt là gì?

Nhận thức về giới tính trong ngôn ngữ dịch

Liệu tiếng mẹ đẻ có định hình cách chúng ta nghĩ về giới tính trong ngôn ngữ không? Nghiên cứu có xu hướng cho rằng mỗi người có suy nghĩ, hành động và nhận thức về thế giới khác nhau do ảnh hưởng từ ngôn ngữ mẹ đẻ của mình.

Ví dụ, đối với những người nói các ngôn ngữ có nhiều giới tính như tiếng Do Thái thì họ sẽ nhạy cảm hơn đối với việc phân biệt nam và nữ. Điều này không quá ngạc nhiên vì mọi thứ trong ngôn ngữ của họ đều có thể được coi là nam hoặc nữ tuỳ ý.

Một nghiên cứu năm 2002 về mối liên hệ giữa ngôn ngữ và giới tính đã cho rằng chúng ta có xu hướng mô tả các đồ vật vô tri dựa theo sự phân biệt về giới tính.

Người Đức sẽ dùng từ “eine Brücke” mang nghĩa là cây cầu với “eine” là mạo từ không xác định giống cái. Nguyên nhân là vì họ cho rằng sự vật này mang tính nữ đối với họ. Trái lại, người Tây Ban Nha dùng từ “un puente” với “un” là mạo từ không xác định giống đực vì từ này thể hiện tính nam.

Khoảng cách giới 

Làm cách nào để tiến hành dịch ngôn ngữ không có giới tính sang ngôn ngữ có giới tính? Lấy ví dụ văn bản nguồn dùng từ “nó” để chỉ một con mèo. Nếu dịch sang tiếng Ý thì ta cần phải biết nó là con đực hay con cái. Lúc này, chi tiết nào chỉ ra ngôn ngữ về giới trong văn bản nguồn đều có thể gây khó khăn khi xử lý bản dịch.

Ngược lại, khi dịch một cuốn sách có nhiều chi tiết nhấn mạnh nhân vật anh hùng là một người đàn ông. Khi đó sẽ không dễ bảo toàn ngữ cảnh nếu phải dịch sang một ngôn ngữ không phân biệt giới tính.

Có nên bỏ qua mối liên hệ giữa ngôn ngữ và giới tính?

Không thể bỏ qua vấn đề ngôn ngữ về giới trong bản dịch vì điều này có thể dẫn đến việc hiểu sai. Mà việc hiểu sai ít hay nhiều thì đều có ảnh hưởng nghiêm trọng. Một ví dụ hài hước cho vấn đề này là loại sô cô la được dùng trong Ngày lễ tình nhân ở Nhật Bản. Tại Nhật Bản, người ta cho rằng phụ nữ phải tặng sô cô la cho nam giới vào ngày lễ này. Nguyên nhân của sự kiện này có thể bắt nguồn từ một lỗi sai trong dịch thuật.

Bởi vậy, việc hợp tác với những dịch giả có trình độ có thể giải quyết triệt để những vấn đề này!

Tìm hiểu những kiến thức liên quan tới Biên Phiên Dịch thông qua những chủ đề nóng hổi cùng công ty dịch thuật và bản địa hoá Premiumtrans tại http://premiumtrans.vn/blog/!